ni Rudy Ram. Rumbaoa
Apay a Filipino Americans?
Amerikano dagitoy a Filipino Americans nga aggapu iti nagtaudan a puli ti Filipinas.
Ti komunidad dagiti Filipino Americans wenno Fil-Ams iti ababa a pannao, ti maikadua a kadakkelan a bilang ti subgroup Asean Americans ken kadakkelan a bilang ti Southeast Asean American group. Kasta met a dagiti Filipino Americans ti kadakkelan a bilang ti grupo dagiti Overseas Filipinos.
Idi tawen 2007, adda mapattapatta nga uppat a milion, wenno 1.5% iti komunidad ti Filipino Americans iti populasion ti Estados Unidos. Nasurok a kagudua iti komunidad ti naturalized wenno Amercian-born, idinto a dagiti nabatbati ket Filipino nationals wenno dual citizens nga agpada a makipagili iti Filipinas ken Estados Unidos.
Ti komunidad dagiti Filipino Americans ti maikadua a kadakkelan a bilang ti "Asian Americans" ken kadakkelan a bilang ti grupo ti "Southeast Asean Americans." Mapapati pay a dagiti Filipino Americans ti kadakkelan a subgroup iti "Overseas Filipinos."
Panangibanag
Naestablisar wenno nabangon ti umuna a Filipino settlement iti North America idi tawen 1763 iti St. Malo, Louisiana. Naibanag dagiti dadduma ti bayous of Louisiana a kadua wenno katipon ti Manila Village kas kadakkelan a bilang iti Barataria Bay.
Nupay kasta, naaramid ti mass migration iti naud-udi a paset ti maika-sangapulo ket siam a siglo idi agkasapulan unay iti trabahador ti plantasion ti Hawaii ket kataltalonan ti California, naawis ti rinibribu a trabahador-- kaaduanna ti lallaki. Gapu iti panakaisina ken napuersa ti segregasion [wenno nailasinda iti sabali a puli], dagitoy a migrante ti nangbangon ti umuna a "Little Manilas" iti maysa a lugar ti siudad.
Saan a kas kadagiti dadduma nga Asean Americans, kas iti Tsino ken Vietnamese, gagangay nga agduyos ken ibanagda ti makuna a kaugalian nga aramid, agbiag a normal iti komunidad, kaaduan kadakuada ti nagtaeng iti nangato ti bilangna a populasion iti komunidad.
Iti lugar a nangato ti bilangna a populasion dagiti Filipinos, masansan a mangbukel wenno mangbangon dagiti Fil-Ams iti organisasion- ti gagemna, tapno agtalinaed ti panagsisinnakit dagiti Filipinos iti dayta lugar, kayatna a sawen, "maysa a pamilia," a daytoy ket kangrunaan nga maar-aramid iti kultura ni Filipino. Urnosen dagitoy nagduduma nga organisasion dagiti pasken nangruna no maipanggep iti panagur-or ti pundo nga agserbi iti programa wenno aktibidad ti organisasion. Nupay kaaduan kadagitoy a pasken ket atendaran dagiti Filipinos, dagitoy nga asosiasion ket paset laeng ti aginaldaw a panagbiag dagiti Fil-Ams. Kaaduan a pakasarakan dagitoy nga asosasion wenno organisasion ket iti estado ti California ti Mainland ken iti isla ti Hawaii. Sumagmamano kadagitoy a komunidad dagiti Filipinos ti nagbangon met wenno nagestablisar iti "Little Manilas," lugar a sibiko ken distrito dagiti negosiante para iti komunidad dagiti Filipino Americans.
Iti tawen 2008, maysa kadagiti uppat a Filipino Americans ti aggusto a mapan iti Southern California tapno agnaed sadiay. Maipagarup nga addaan ti bilang dagitoy a Fil-Ams iti California iti nasurok a maysa a milion. Ti Greater Los Angeles ti makuna a taeng ti kaaduan a Filipino Americans
nga addaan iti bilang nga 370,000. Iti laengen Los Angeles County, agarup 262,000 ti bilang dagiti Filipinos, kangrunaan a pakasarakan ti kasta a bilang ti single county iti Estados Unidos. Iti siudad ti Los Angeles, iti Westlake ti makuna a Historic Filipino town. Ti San Diego County ti maikadua a pakasarakan kadagiti Filipinos, ngan-ngani 200,000 ti bilangda. Ti San Diego County laeng iti metropolitan area ti US ti kadakkelan nga Asean American nationality a buklen dagiti Filipinos. Adda maysa a paset ti California State Route 54 iti San Diego ti opisial a napanaganan iti "Filipino-American Highway," kas pagdayaw iti Filipino-American Community.
Uray iti San Francisco, California, dakkel met ti bilang dagiti Filipino Americans iti komunidad, idinto a madlaw ken makita ti panagdakkel ti bilang ti populasion dagiti Filipinos iti lugar kas ti Chicago, Houston, Las Vegas, Phoenix, Washington D.C ken Seattle. Iti intero nga estado ti Hawaii, adda populasion dagiti Filipinos nga 275,00.
Taeng ti agarup 215,000 a bilang dagiti Filipinos ti New York. Nagbalinen a tradision iti tinawen a panakaangay ti Philippine Independence Day Parade iti umuna a Domingo ti bulan ti Hunio, iti Madison Avenue. Okuparan ti pasken ti ngan-ngani 27 a nagkorosan ti kalsada ti siudad, karaman ti nasurok a tallo nga oras a parada ken ti agmalmalem a street fair ken cultural performances.
Idi Hunio 2002, ni Presidente Gloria Macapagal-Arroyo ken sumagmamano a panakabagi ni US President George W. Bush ti pormal a nanglukat para iti publiko ti kabangbangon a Filipino Community Center iti Waipahu, Hawaii. Daytoy a center ti kadakkelan a Filipino American institution iti Estados Unidos- a ti gagemna, mapreserba ti pakasaritaan ti kultura ti Filipino Americans.
Ti Edukasion
Maibilang dagiti Filipino Americans ti nakagun-od iti nangato nga edukasionna iti Estados Unidos. Iti kaudian a panagsangpet dagiti Filipinos, isuda ti nagsupusop iti pagkurangan ti edukasion, healthcare ken information technology iti Estados Unidos.
Edukasion a Nagun-od basar iti 2004 (Porsiento iti Populasion 25 ken agpangato)
Bilang ti Nagturpos iti High School ti Filipinas nga adda iti Estados Unidos: 90.2% , ti Bachelor's Degree- 47.9%; ti Tsina- 80.8% ken 50.2%; ti Hapon-93.4% ken 43.7% ken ti pagilian a Korea-90.2% ken 50.8%. Ti total a populasion dagitoy iti Estados Unidos- 83.9% iti highs school graduates ken 27.0% iti Bachelor's degree.
Iti California, kaaduan dagiti Fil-Ams ti nagturpos manipud iti kolehio no idasig kadagiti Asean Americans. Gapu iti napigsa nga impluensia ti America iti sistema ti edukasion iti Filipinas, dakkel ti bentahe dagiti immun-una a Filipino immigrants tapno makagun-od iti professional licensure iti Estados Unidos.
Iti panagadal nga insayangkat ti American Medical Association, dagiti nasanay a Filipino a mangngagas ti mangbukel iti sumaruno a kadakkelan a grupo ti foreign-trained physicians iti Estados Unidos [agarup 20,861 ti bilang wenno 8.7% iti amin a practicing international medical graduates iti US. Kannayonna, dagiti dentista a Fil-Ams a nagsanay iti Filipinas ti maibilang a maikadua met a kadakkelan a grupo ti foreign-trained dentists iti US. Iti impablaak nga artikulo ti Journal of American Dental Association, adda 11% ti amin a foreign-trained dentists a lisensiado iti Estados Unidos ket naggapu iti pagilian a Filipinas; ti pagilian nga India ti umuna iti ranggo nga addaan iti 25.8% iti amin a
foreign-trained dentists. Iti biang ti salun-at ken sabsabali pay a trabaho ti health professionals kas iti nursing, physical therapy, radiologic technology ken maedical technology, sinerrek payen dagiti Fil-Ams ken Filipino immigrants daytoy a trabaho.
Agawat pay ti pageskuelaan ti Amerika dagiti highly-calibrated a mangisursuro ken instruktor a Filipinos.
Iti Imigrasion
Agtalinaed a dagiti Filipinos ti maysa kadagiti kadakkelan iti bilang ti grupo ti imigrasion a nagturong iti Estados Unidos nga addaan iti 80,000 a bilang iti tunggal tawen. Agarup 75% ti bilang dagiti maesponsor wenno mapetisionan a kameng ti pamilia wenno kaasitgan a kabagian ti American citizens, idinto a dagiti sabsabali ket employment-oriented. Mayorya kadagitoy a bilang iti mapetisionan ti agturong iti California, sarunoen ti Hawaii, Illinois, New York, New Jersey, Washington, Floridam Louisiana, Texas, Colorado, Nevada, Alaska, Maryland ken Virginia.
Napadasan met dagiti Filipinos ti nabayag a panakaited kadakuada iti visa. Adda pagannurotan ti United States Citizenship and Immigration Services [USCIS] nga agited iti visas kadagiti saan a makipagili a kameng ti pamilia ti maysa a US cititizens, katipon ti preperensia maibasar iti kaasideg ti mapetisionan iti agpetision. Mabayag met ti panaguray wenno panakaugag ti nagan dagiti dadduma a non-citizen a kabagian ti US citizen ti naganda iti imigrasion.
Dual Citizenship
Kas resulta ti panakaipasa ti Philippines Republic Act No. 9225, wenno maawagan pay iti "Citizenship Retention and Re-Aquisition Act of 2003," mabalin a pilien ti Filipino Americans ti dual citizenship iti agpada nga Estados Unidos ken Filipinas. Ingunamgunam a kiniddaw dagiti Overseas workers ken ni Presidente Gloria Macapagal-Arroyo daytoy a paglintegan tapno makipasetda nga agbotos iti aniaman nga eleksion iti Filipinas
Idi tawen 2004, agarup 6,000 a tattao ti nagbalin a dual citizens ti Filipinas ken Estados Unidos. Naguyugoy daytoy nga akta ti adu a Fil-Ams tapno agpuonan iti Filipinas- gumagatang iti lote, agbotos iti eleksion iti Filipinas , agretiro ken makipartisipar iti panangitandudo ti bandera ti Filipinas.
Dagiti Selebrasion
Kaugalianen dagiti Fil-Ams a rambakan ti maysa a pasken wenno okasion kas iti buniag, panagkasangay, pamunpon, naisangsangayan nga aldaw wenno pakasar. Dagitoy a selebrasion ket kabuyogna ti dakkel a padaya kas nagbalinen a tradition dagiti Filipinos- adda dita ti nagduduma a potahe kas iti adobo, lumpia, pancit, lechon ken tinuno nga ikan. Kadagiti Ilocano, saan a malipatan ti pinapaitan. Maidasar met ti mainum a San Miguel Beer, Ginebra San Miguel Gin, La Tondena Rum, Matador Brandy, Emperador Brandy, Lambanog, Tuba, Basi ken Arak ti basi.
Iti komunidad dagiti Fil-Ams, kaay-ayoda dagiti selebrasion nga adda pakainaiganna iti kulturatayo a Filipino. Maipabuya dagitoy iti porma ti fiesta, street affairs ken parada. Kaaduan a selebrasion ti marambakan iti bulan ti Mayo bayat ti Asean Pacific American Heritage Month, Flores De Mayo, Barrio Fiesta, kdpy.*
[repost- copyrightby.rudy.ram.rumbaoa]
No comments:
Post a Comment