Filipino Pioneer "TATA CALDITO," Pimmusay

[+RICHARD "PABLO" CALDITO: FEBRUARY 1, 1913- JULY 25, 2011]

 

Filipino Pioneer "TATA CALDITO," Pimmusay
ni Rudy Ram. Rumbaoa

KAHULUI, Maui- Inawaganda isuna kas maysa nga asawa, ama, lolo, anak, kabsat, uncle, karruba ken gayyem. Maysa a life insurance man, realtor, ken nabotosan nga opisial ti gobierno. Pimmusay ni Richard "Pablo" Caldito, Sr., idi Hulio 25, iti tawenna a 98, iti pagtaenganna ti Kahului.

Bayat ti panagbiagna, adu dagiti kinaimbag nga impakitana iti komunidad, ngem iti ipupusayna, malaglagipto nga agnanayon dagiti nagapuananna. Maysa a Filipino. Maysa nga Amerikano. Managraem ken raraemen dagiti tattao.

Adu kadagiti agtutubo ti mangraem kenkuana ket awaganda ni Caldito iti "Tata," kayatna a sawen, "Ama," wenno "Lolo."

Idi 1956, naiyukit ti naganna iti pakasaritaan dagiti Filipino iti Hawaii idi nangabak iti Board of Supervisors ti County of Maui, ti forerunner ti County Council. Ni Caldito ti kaunaan iti Filipino a ramut a nangabak/nabotosan iti county government, ken isu pay ti kaunaan a Filipino Democrat a nabotosan ken naipatugaw iti gobierno- iti Hawaii ken iti intero  nga Estados Unidos.

Nagserbi ni Caldito iti Board of Supervisors iti sangapulo ket maysa a tawen.

Kadagidi immuna a paset ti tawen 1950, nakita ti Democratic Party ti Hawaii iti ibabangon ken panangtengngelda ti rienda ti gobierno ken politika iti isu amin nga isla ti estado ti Hawaii. Ni Elmer Cravalho, akin-iggem iti maysa a tugaw iti territorial House of Representatives, ken  isu ti agdama idi a chairman ti Maui Democratic Party.

 

Idi immuna a nabotosan ni Tata Caldito iti ILWU, nagbalin a dominante a puersa ni Caldito iti tay-ak ti politika ta nagun-odna ti pannuporta ti unyon. Gapu iti daytoy, inaramatna ti puersa ti unyon ket nagballigi.

 
Dagiti dadduma pay a kadua ni Tata Caldito a nabotosan iti Board of Supervisors idi 1956 isu da Hannival Tavares, Harry Kobayashi, Goro Hokama ti Lanai, ken Soon Oak Lee ti Molokai. Ni laeng ti Tavares ti kakaisuna a Republican a nangabak.

Nakalalagip ti umuna a pannakailayon ni Tata Caldito ta dayta a tawen ti maika-50 a tawen nga anibersario ti pannakalagip iti isasanglad dagiti immuna a sakada- dagiti naawis a Filipino nga agtrabaho iti plantasion ti kaunasan ti Hawaii. Simmangpet dagiti immuna a sakada iti isla idi 1906.

Asino ni Caldito?
Nayanak ni Richard Caldito, Sr. idi Pebrero 1, 1913 iti bassit a barrio ti Libong, Bacarra, Ilocos Norte. Napan ni Caldito iti Hawaii a kaduana dagiti nagannakna idi 1922 idi agtawen laeng iti siam. Timmulong kadagiti nagannakna a nagtrabaho iti Wailuku Sugar Company. Di nagbayag, nagbalin a delivery man ti Waihee Dairy a kaduana ni Toshi Ansai, manager ken agtakua iti nasao a pagtagilakoan ken maysa a die-hard Republican.

Binirngasan dagiti kameng ti pamila ken makaam-ammo ken ni Caldito iti "Pablo," naipasurot iti nagan ti agdindinamag a lider ti Filipino labor Pablo Manlapit idi tawen 1920s.

Nagadal ni Caldito iti Lahainaluna School. Nagala iti correspondence courses iti LaSalle Extension University. Nagbalin a manager ti Hawaii Life Insurance Company, ken kasta met a salesperson ti Maui Realty Company.

Timmulong ni Caldito a nangbangon iti United Filipino Council of Hawaii [UFCH]. Isu pay ti masansan a kadua ni Consulate General Juan Dionisio a mapan agpasiar kadagiti nagduduma a kampo ti plantasion dagiti Filipino iti Maui ken nangipaay ti pannuporta iti organisasion iti 1959. Miembro ken opisial kadagiti nagduduma nga asosasion a kas iti Maui Lions Club, Toasmasters Club, Boy Scouts, Maui Life Underwriters Associations, Maui Fil-American Gold Club, the Diocesean of Congress of Filipino Catholic Clubs, Maui Filipino Chamber of Commerce ken Binhi at Ani.

Naawat ni Caldito dagiti nagkaadu a pammadaw ken pannakabigbig. Maysa kadagiti kangrunaan a naawatna isu ti pannakapilina kas maysa a 10 Distinguished Alumni of Wailuku Elementary School iti naangay a centennial celebrations ti nasao a pagadalan idi 2004. Naisab-it ti 11"x 8" a ladawan ni Caldito iti akinkannigid a pader ti main hallway ti eskuela  a kaduana ti ladawan da Wendell Crockett, Judge Second Circuit Court; Jesse Kuhaulua, sumotori; Charles Ota, negosiante, Maui County Council member, Office of Hawaii Affairs board member; Ralph M. Murakami, Maui District School Superintendent; Velma McWayne Santos, Hawaii State House representative, Maui County Council member, Director of Human Concerns; Shinichi Suzuki, Maui Aikido Dojo founder and renowned aikido instructor; Henry Takatani, Hawaii State Sebator; Shige Yamada, eskulptor; ken Masaru Yokuochi, umuna a director ti Hawaii Council of Culture and the Arts ken nagpapaay a presidente ti Maui Arts and Cultural Center.

Dagiti dadduma a pammadayaw ken pammibigbig a naawat ni Caldito: Maysa kadagiti 100 Outstanding Citizens of Maui, Distinguished Service Award babaen ti Maui Filipino Community Council, maysa kadagiti 20 Outstanding Filipino Americans ti North America ken Guam babaen ti Filipino Image Magazine a nakabase iti Washington, D.C, Gintong Pamana Award babaen ti Maui Filipino Chamber of Commerce, Progress Award for Lifetime Achivement babaen ti United Filipino Council of Hawaii, ken maysa kadagiti 11 Outstanding Maui Filipinos a naipresentar idi 2006 iti pannakarambak ti pannakalagip ti maika-100 a tawen dagiti Filipinos iti Hawaii.

Inulila ni Tata Caldito ti anakna a lalaki ni Richard [Toni], Jr, ken ti dagiti annakna a babai da Nora Apuna, Ivy Caldito, ken Iola [Richard] Balubar; ti manugangna ni Peter Rodriguez; dagiti siam nga appoko ken siam nga appoko iti tuod. Immuna a pimmusay ti kaingungotna ni dati a Dorothy Lovell ken ti balsangna ni Charlene Rodriguez.