Isuda Dagiti Maipanakkel a Fil-Am Officials iti Hawaii

Ni Rudy Ram. Rumbaoa




DAKKEL a pakaidayawantayo a Filipino.

Maysa a puli, maysa a timek iti gangannaet a daga.

Gapu iti di mabilbilangen a kontiribusion ti naaramidan a pagimbagan ken serbisio publiko iti komunidad, ipaayan ti National Federation of Filipino American Association wenno NaFFA ti maysa a pammibigbig ken panagraem kadagitoy a Fil-Am a nabotosan a nagserbi ken madama pay laeng nga agserserbi iti estado ti Hawaii no Agosto 22, 2008 iti Fort De Russy Ballroom, Hale Koa Hotel iti Waikiki, Oahu, Hawaii.

Kasano a naluktan ti political arena kadagiti Fil-Am iti Hawaii?
Idi katengngaan ti tawen ti 1950, dua dagiti Fil-Am ken maibilang a pioneers iti politika ti nanglukat ti dalan para iti political arena dagiti Filipinos iti Hawaii: isu da Peter Aduja ken Richard Caldito, Sr. Idi tawen 1954, ni Aduja, maysa a Republican manipud iti Hilo, Hawaii, ti kaunaan a Filipino iti Hawaii ken Estados Unidos ti nangabak iti elective post iti House of Representatives. Ni Caldito, Sr. ti kaunaan manipud iti Filipino ancestry ti nabotosan kas Supervisor ken Councilman idi tawen 1956. Isu pay ti kaunaan a Fil-Am Democratic candidate a nabotosan iti pampubliko nga opisina iti Estados Unidos. Ket gapu iti nagapuanan dagitoy dua a pioneers, simmurot dagiti dadduma a kadaraan iti tugotda tapno maibilang nga opisial a nabotosan ken naipatugaw iti takem iti estado ti Hawaii.

Asino dagitoy 23 a Fil-Am Elected Officials iti Hawaii?

Iti State Senate:
*Sen. Robert Bunda- ibagianna ti maika-22 a distrito manipud idi 1994 ken iti naminsan, nagserbi daytoy kas Senate President. Ni Abunda ti kaunaan a Filipino American a nakagun-od iti kina-presidente ti state legislature iti Estados Unidos. Dagiti naglabas a nagtakemanna, miembro iti Hawaii House of Representatives manipud tawen 1983 agingga iti 1994. Nagturpos daytoy iti Taxas Wesleyan College ken nagadal pay iti University of Texas. Nayanak ken dimmakkel ni Abunda iti Waialua. Nayasawa ken ni Gail.

*Sen. Will Espero- anak ni Victor Espero ti Bacnotan, La Union ken Paulina Calip Espero ti Santiago, Ilocos Sur. Retirado iti US Navy ti ama ken retired Registered Nurse ti ina ni Will. Nayanak ni Will idiay Yokosuka, Japan ken nagnaed daytoy iti akin-daya ken akin-laud a paset ti Estados Unidos, iti pagilian a Cuba ken Italy. Nagadal ni Will iti finance ken property management. Nagserbi pay ni Will ken ni Mayor Frank Fasi kas mangidaulo ti Oahu Neighborhood Board System. Ti ambisionna: "Agbalin nga umuna nga Amerikano iti Filipino ancestry iti US Senate."

*Sen. Lorraine Rodero Inouye- nayanak ken dimmakkel iti Big Island iti 1917 a sakada Santiago Rodero ken Antonia Martinez Vegas. Nangrugi ti political careerna idi tawen 1974 babaen iti panakadutokna tapno agserbi kas miembro ti Hawaii County Planning Commission. Idi 1988, nabotosan ni Inouye tapno ibagianna ti First Senatorial District of the Big Island iti Hawaii State Legislature. Idi 1977, maysa ni Inouye a recipient of the government award babaen iti panangited ti United Filipino Council of Hawaii [UFCH]. Naawatna pay ti Outstanding Community Service Award manipud iti Filipino Women's Civic Club idi tawen 2005. Nayasawa ken ni Vernon Inouye.

*Sen. Donna Mercado Kim- ibagian ni Kim ti maika-14 a Senatorial District manipud 2000. Ngem sakbay a nagbalin a senador ni Kim, nagkonsehal iti Siudad ken County ti Honolulu manipud 1985 agingga iti 2000 ken isu ti chairperson ti Council Zoning Committee ti 13 iti 14 a tawen. Nagturpos iti kina-Bachelor of Arts iti Washington State University ken nagadal pay iti University of Hawaii. Miembro daytoy iti nagduduma a propesional ken sibiko nga organisasion.

*Sen. Ron Menor- ibagian ni Menor ti maika-17 a Senatorial District manipud tawen 2000. Nagserbi iti State House manipud tawen 1982 agingga iti 2000. Nagturpos daytoy iti Georgetown University Law Center ken ti University of California, Los Angeles. Nayanak ken dimmakkel iti Hilo, Hawaii, ken nayasawa ken ni Patricia Ann Menor. Ti apong a lakay ni Menor, ni Angelo Menor, nagimigrante iti Hawaii manipud iti Filipinas idi tawen 1925 tapno agtrabaho iti Olla's plantation iti isla ti Hawaii.

Iti State House of Representative:
*Rep. Della Au Belatti- ibagnna ti maika 25 a distrito. Miembro ni Belatti iti House of Committees of Finance, Health, Human Services angd Housing, and International Affairs, Filipino Caucus, Women's Caucus, Keiki Caucus, Kupuna Caucus ken Climate Change Caucus. Nagturpos ti J.D. iti William S. Richardson School of Law, University of Hawaii.

*Rep. Lyla Berg, Ph. D.- maysa nga edukador, mangisursuro, coordinator iti student activities, middle school principal ken instructor iti College of Education ti University of Hawaii-Manoa ken iti Kapiolani Community College sakbay a nabotosan kas State Representative iti maika-18 a distrito idi 2004. Isu ti nangbangon ken pasado a presidente ti Kids Voting Hawaii. Nalatak ni Lyla kas "Miss Lyla" iti programa ti telebision a ""Voices and Wings." Iggemna ti titulo a Ph.D. iti Eduaction manipud iti Union Institute ti Cincinnati, Ohio. Maysa daytoy a single mom. Iti agdama, isu ti vive-chair ti House Education Committee.

*Rep. Rida cabanilla- ibaginna ti maika 42 a distrito. Maysa a rehistrado a nars. Miembro daytoy kadagiti sumaganad a komite: Human Services [Vice-Chair], International Affairs [Vice-Chair], Education, Health and Higher Education. Nayanak ni Cabanilla iti Filipinas ken residente iti Hawaii manipud idi tawen 1970. Naturposna ti BS in Nursing iti University of Hawaii-Manoa ken nagatendar iti Command & General Staff College of the US Army.

*Rep. Lynn Finnegan- nabotosan iti House of Representatives idi tawen 2002 ken dinutokan dagiti padana a mangibagi nga agbalin a Minority Leader idi 2005. Idi agdama, agserserbi daytoy iti Education, Higher Education, Public Safety ken Legislative Management committees. Dagiti naawatna a pammadayaw karaman kas maysa iti Hawaii Ten Oustanding Filipinos Young Women of 2004, Hawaii Medical Association's 2006 Legislature of the Year, ken Parick Henry Award manipud iti Nation Guard Association idi 2007. Iti kaudian a panagbiahena a nagturong iti Filipinas ti nangistablisar iti sister-state relationship iti probinsia ti Isabela ken Cagayan ti nangipakitaanna ti naregget a panagserbina iti komunidad ti Filipino.

*Rep. Michael Magaoay- ibagianna ti maika-46 a distrito. Miembro ni Magaoay iti Governor's Turtle Bay Advisory Working Group ken linapdanna ti panagserra ti Kahuku Hospital ken Poamoho Camp. Miembro iti sumaganad a komite: Legislative Management, Energy & Environmental Protection, Finance; ken Water, Land, Ocean Resources and Hawaiian Affairs. Isu ti chairmain ti Filipino Caucus. Nayanak ken dimmakkel iti Waialua Sugar Plantation camp. Nagturpos iti kina-Bachelor of Science degree in Electrical Engineering iti University of Hawaii, School of Engineering iti Manoa. Nayasawa ken ni Felimar Visaya ti Eleele, Kauai.

*Rep. Joey Manahan- nayanak iti Makati City, Filipinas. Nagimigrante ti pamilia ni Joey iti Estados Unidos idi agtawen daytoy iti sangapulo. Nagturpos iti Bellamine College Preparatory iti San Diego, California, ken iggemna ni kina-Bachelors degree iti Communications iti University of Hawaii-Manoa. Nagtrabaho idi kas legislative aide ken ni State House Rep. Dennis Arakaki, State Sen. Donna Mercado Kim ken Mayor Mufi Hannemann. Nagserbi pay kas administrador para iti State of Hawaii Office of Elections. Bayat ti umuna a terminona, nakaur-or iti agdagup 45 a milion a doliar ken balligi a naipasa ti paglintegan tapno agbalin ti bulan ti Oktubre kas Filipino-American Histtory Month.

*Rep. Kimberly Marcos Pine- isu ti Assistant Minority Leader iti House of Representatives. Nabiit pay nga innaganan ti Filipina Women's Network ni Pine kas maysa kadagiti 100 Most Influential Filipina Women iti America gapu ti trabahona iti public policy. Sakbay a naipatugaw idi 2004, isu ti kangatoan ti ranggo iti Filipino appointee iti State House of Representatives kas Director of Research no sadino nga imbutaktakna ti agdagup 600 a milion a doliar a busbusbosen ti gobierno. Nagturpos iti University of California-Berkely. Nagimigrante ti pamilia ni Pine iti Estados Unidos idi nasapa a tawen ti 1900 tapno mangged iti plantasion ti Hawaii.

*Rep. Roland Sagum III- ibagianna ti maika-16 a distrito a pakairamanan ti West Kauai ken Nihau. Nagserbi iti committees ti Finance, Energy and Environmental Protection; ken Water, Land, Ocean Resources and Hawaiian Affairs. Paglainganna ti urban ken regional land use planning, real property acquisition ken project design and land development. Naturposna ti kina-Bachelor of Arts Degree iti Chaminade University, nagatendar pay iti University of Hawaii, School of Medicine idi tawen 1981 iti babaen ti Imi Ho Ola Program and Hawaii Institute of Real Estate idi 1999. Agtutuloy ti boluntario a panagserbina kadagiti nagduduma a komite ken mangibagi iti board para iti interes ti komunidad ti Kauai.

*Rep. Alex Sonson- ibagianna ti maika-35 a distrito. Nayanak ni Sonson iti Ilocos Sur kada Dios-ti-aluadna Alfonso ken Adela Sonson. Nagimigrante ti pamilia Sonson iti Waipahu iti agtawen ni Alex iti sangapulo. Naawatan ti Associate of Arts degree manipud iti Leeward Community College idi 1984. Intuloyna ti nagadal iti California State University iti Fullerton no sadino a nagun-odna ti kina-Bachelor's degree iti Business Economics. Immakar iti Chicago tapno agadal iti kina-abogasia ken nayawat kenkuana ti pammadayaw J.D. manipud iti IIT Chicago-Kent College of Law idi 1993. Nayasawa ken ni Jennifer Correa.

Iti Siudad ken County ti Honolulu:

*Romy Cachola- karaman iti naaramidan ni Councilmember Cachola ti Golf Course 5 & 6 Settlement, Waikiki Revitalization, Enterprise Zone program para iti Urban Honolulu, nayon a pundo para iti FilCom Center ken Hawaii Filipino Centennial Commission. Idauluanna ti panakaidanon iti publiko ken agukkon ti input ti sumagmamano a singasing alternatibo para ti mass transit system. Nagturpos ti Bachelor of Lawa iti Manuel L. Quezon University iti Filipinas. Nagserbi iti State House of Representatives iti walo a nagsasaruno a termino manipud 1984 agingga iti 2000. Nayasawa ken ni Erlinda.

*Donovan Dela Cruz- nayanak ken dimmakkel iti Wahiawa. Nagun-od ni Donovan ti kina-Bachelor's degree in Journalism and Communications iti Unibersidad ti Oregon. Isu ti apoko ni Rodrigo ken Feliciana Dela Cruz- imigrante manipud iti Filipinas a nagtrabaho iti kapinyaan ti Wahiawa. Nabotosan ni Donovan iti Honolulu City Council idi 2002 iti tawenna a 29. Iti agdama, isu ti chair ti Public Health, Safety and Welfare Committee. Malaksid ti serbisiona iti gobierno, isu ti co-author ti "Tha Okazu Guide," "The Puka Guide" ken "The Omiyage Guide," tallo a libro a ti gagemna ket tapno mapreserba ti kultura ti lokal Hawaii ken mangital-o ti lokal a restauran ken negosio.

*Nestor Garcia- nagsapata idi 2003 ken nabaliwan a nailayon para iti uppat a termino idi 2004. Iti agdama, isu ti chair ti Transportation and Public Works Committee ken Floor Leader ti konseho. Nagserbi pay kas Budget Executive Matters, and Zoning committees. Nagung-odna ti kina-Bachelors degree ti Journalism iti Niversity of Hawaii. Mabigbig ni Nestor manipud iti trinabahona kas on-camera investigative reporter iti KHON manipud 1981 agingga iti 1991. Nayasawa ni Nestor ken ni dati Karen Mun.

County of Hawaii Councilmembers:
*K. Angel Pilago- maysa a Filipino-Hawaiian ken Caucasian ancestry. Nayasawa ken ni Nita. Nabotosan ken naipatugaw iti Hawaii County Council idi 2004, ken nabaliwan a nailayon idi 2006. Iti agdama, isu ti vice-chair ti konseho ken Planning Committee Chair. Plano ni Pilago iti agpaidasig para Mayor ti Hawaii County. Beterano ti gubat ti Vietnam, naawatna ti Silver Star for Heroism. Balligi ti panangidaulona ti dua a kaso iti Korte Suprema tapno mapatalgedan ti environmental justice ken human rights. Gapu iti legal ken trabahona iti politika, naawatna ti nagduduma a pammadayaw ken pammigbig.

*Dominic Yagong- nayanak ken dimmakkel iti Honokaa ken agdama nga agnaed iti Kalopa karama ti asawana, ni Hilda. Nagserbi iti Hawaii County Council manipud tawen 1996 agingga iti 2002, isu ti chair ti agpada a Public Works ken Parks, ken ti Environmental Management Committee. Napili pay daytoy kas Chair ti Finance Committee and Vice Chair of the Planning Committee ken Public Works Committee.

County of Maui Councilmenbers:
*Danny Mateo- maipannakkel nga anak ti sakada, ni Inocentes Mateo. Ipanakkel ni Danny ti kina-Filipinona. Nagturpos iti University of Hawaii iti Hilo, nagnaed iti Molokai a kaduana ti asawana, ni Clarissa. Isu ti mangiturturong ti Tropical Rent-A-Car ken Rent-A-Mule. Nakikameng iti Maui County kas Molokai Economics Development Coordinator. Nagtrabaho ni Danny para iti Kaluakoi Resort kas Public Relations & Community Liaison. Iti agdama, ni Danny ti Vice Chair ti Maui County Council. Nagserbi kas miembro ti konseho ken imbagianna ti Molokai ti pito a tawen.

*Joseph Pontanilla- dimmakkel ni Joseph iti kampo ti plantasion ti Puunene ken Maui, anak ti maysa a sakada. Nagturpos iti Maui schools ken nakompletona ti akemna iti United States Army. Nagtrabaho ni Joe iti GTE Hawaiian Tel iti 34 a tawen, ken nagretiro kas general manager idi 1997. Nagserbi kadagiti nagduduma a civic boards ken charitable organizations. Immuna a nabotosan idi 2002. Iti agdama, makompletonan ti maikatlo a termino ti panagserbina iti Maui County Council kas mangibagi iti distrito ti Kahului. Isu ti chair ti Budget and Finance Commitee. Nagserbi pay kas tesorero ti Hawaii State Association of Counties. Nayasawa ken ni Charlotte.

County of Kauai Councilmember:
*Shaylene Iseri-Carvalho- nagturpos iti Unibersidad ti Colorado ken UH Richardson School of Law. Nagpraktis iti kina-abogasia iti agarup beinte a tawen. Idi 1999, nadutokan iti kinahues. Kas miembro ti konseho, natenneb daytoy iti diverse ken kadagiti napapateg nga ekspiriensa iti uppat a tawen, ibagianna ti indigent clients ken deputy prosecuting attorney iti walo a tawen. Nayanak ken dimmakkel iti Kauai.

Iti State Board of Education:
*Mary J. Cochran- isu ti maikapito kadakuada a sangapulo ket dua nga annak da Guillermo ken Maxima Ribucan a nagimigrante iti Hawaii idi tawen 1926. Ti kinapudnona, importante ti migrasion kenkuana ta ditoy a marikna ti pateg manipud kadagiti nagannakna: "Ti panangirisgo ti nagannak ti biagda para laeng iti pagimbagan dagiti annakda." Nagturpos iti Chaminade University ti Honolulu. Naawatna ti lisensiana kas abogado kalpasan a nagturpos iti Richardson School of Law iti Unibersidad ti Hawaii. Naipatugaw iti Hawaii State Board of Education idi 2002. Dua ti annakna ken lima ti appoko ken maysa ti apokona ti tuod.*